De Harde Kaft

Daniil Charms

Het leven van Daniil Charms (1905-1942) lijkt één grote practical joke. Over geen Russische schrijver uit deze eeuw zijn zoveel anekdoten in omloop. ‘Maak een pose voor jezelf en heb het karakter om die vol te houden,’ zegt een dagboekaantekening uit 1937. ‘Eens had ik de pose van een indiaan, daarna van Sherlock Holmes, daarna van een yogi en nu van een kwaadaardige neuroot.’
Bij de keuring voor de militaire dienst verscheen Charms met das en hoge hoed; een groot kruis op zijn borst en een wandelstok in de hand, verder droeg hij niets. Tijdens serieuze gesprekken over literatuur zat hij te goochelen met pingpongballen, die hij zelfs uit zijn mond tevoorschijn toverde. Voorts had hij de hebbelijkheid bij het passeren van een bepaalde zijstraat steevast languit op het plaveisel te gaan liggen, om na een minuut zijn weg te vervolgen alsof er niets was gebeurd.
Als Charms het theater bezocht, plakte hij eerst een valse snor op. Hij vond het ongepast voor een man zonder snor het theater te betreden. In het café dronk hij alleen uit een zilveren beker, een erfstuk dat hij altijd bij zich droeg. Om publiek te trekken voor een uitvoering van de avantgardistische groep waarvan hij lid was, waagde Charms zich zelfs aan een vorm van geveltoerisme. Gekleed in een geruit jasje, drollenvanger en slobkousen klom hij uit het raam en liep hij heen en weer over de gevelrand. Van tijd tot tijd nam hij zijn pijp uit de mond om de gapende menigte beneden op te roepen het evenement te bezoeken. De zaal zat later stampvol.
Charms maakte niet alleen kunst, volgens zijn bentgenoot Vvedenski wàs hij kunst. Charms zelf beweerde dat voor hem niet de kunst het belangrijkste was, maar het leven. Van zijn goede vriend Jakov Droeskin is de uitspraak dat hij het leven beschouwde als een wonder en dat hij van zijn leven een wonder wilde maken. Charms dacht dat de meeste mensen in het leven op zoek zijn naar een wonder; niet een wonder waar je op zit te wachten, maar iets absurds. Het leven als zinloos en ongerijmd fenomeen – dat was nu precies wat Daniil Charms fascineerde. Zijn werk is net zo buitenissig als zijn gedrag. Hij is de ongekroonde koning van het ongerijmde. Bij hem wordt alles voortdurend op zijn kop gezet.